Sevgili okuyucularımı altmış-yetmiş yıl önceki zamanlara götürmek istiyorum. Yaşları, o günleri hatırlamaya müsait olanlar, bu sûretle hâtıralarını tazelemiş olurlar. Gençler de, bilmedikleri bir âlemi az-çok tanıma imkânı bulurlar…

Ülkemizde bu gün varlığının farkında olmadığımız nice nîmet, o günlerde yoktu. Elektrik, telefon, televizyon, buzdolabı, elektrikli veya gazlı fırın ve ocaklar, çamaşır ve bulaşık makinesi, soğutucu ve ısıtıcılar, motorlu araçlar .. hâsılı, aklınıza gelen ve gelmeyen bir çok eşyâ, o günkü insanların hayatlarını kolaylaştırmıyordu. Tabiî, onların temîni bakımından da, geçimlerini zorlaştırmıyordu…

İnsanların ihtiyaçları daha azdı. Bu az ihtiyaçların büyük bir kısmı mahallî imkânlarla îmal ediliyordu. Evler, çevredeki yapı malzemelerinin varlığına uyumlu olarak taş, toprak ve ağaçtan yapılıyordu. Çoğu bahçe içinde tek katlı mütevâzı’ evlerdi. Anadolu’da evler ya ağaç iskeletli, tahta arasına moloz dolgu duvarlı kârgir cinsinden veya yine ağaç iskeletli kerpiçten olurdu. Bâzen, tuğla duvarlı olanına da rastlanırdı. Deniz çevrelerinde, hava akımını sağlamak için, bütünü kereste ve tahtadan olan sağlıklı evlerde oturulurdu.

Evlerin bölümleri, pederşâhî (ata-erkil) bir âilenin, evli erkek üyelerinin eşleri ve çocukları ile bir arada yaşamasına uygundu. Evin mutfağı, kileri, banyosu, abdeshânesi, misâfir odası ve büyük salonu müşterek kullanılırdı. Her âilenin hem yatabileceği, hem özel olarak kullanabileceği birer odası bulunurdu. Gece yataklar yere serilir, gündüz kaldırılırdı. Bu odalarda, bir duvarda ortada ocak (şömine), iki yanında yüklük (dolap) yer alırdı. Bu dolaplardan birinin rafları yatakların istifi için kullanılırdı. Yataklar indirilince, dolabın alt bölmesi küçük bir gusulhâne (banyo) olacak şekilde yapılmıştı. Diğer yüklük ise, âilenin elbise ve özel eşyalarının saklandığı kısımdı.

Evlerdeki eşyâlar az, sâde ve basitti. Koltuk, masa, sandalye yerine sedir ve kerevet bulunurdu. Sergiler, perdeler, örtüler, hattâ halı ve kilimler o çevredeki hanımların mahâreti ile yapılmış el emeği-göz nûru san’at eserleriydi. Eşyâ en iktisâdî şekilde, işe yaradığı müddetçe kullanılırdı. Yapıldığı amaç için görev yapamaz duruma gelenler de, iyice yıpranıncaya kadar, başka maksatlarda kullanılacak şekilde onarılır, düzenlenirdi.

Avluda bir kuyu, bir anbar ile hayvan besleniyorsa bir ahır ve kümes olurdu. Bazı evlerin bu bölümleri, taş döşeli bir giriş katında yer alır; asıl ev ikinci katta bulunurdu. Âilenin tâze sebze ve meyve ihtiyâcını sağlayacak ufak bir bahçe, orta halli her evin ayrılmaz bir parçası gibiydi.

SİNGAPUR’DA İSLAMİYET VE RİSALE-İ NUR HİZMETLERİ…

Sabahları erken, güneş doğmadan kalkılır ve güne namazla başlanırdı. Evin hanımları mevsimine göre, bahçede veya mutfaktaki ocağın içinde bulunan topraktan yapılmış küçük maltız’ın veya sacayağının üstünde çalı-çırpı yakar, tencerede sabah çorbasını hazırlardı. Ocağın tutuşturulması için sarf edilen gayreti bugünkülere anlatmak mümkün değildir. Zavallıların, eğilerek üflemekten nefesi kesilir; dumandan gözleri yaşlar içinde kalırdı. Zâten, fedâkâr anne ve ablalar duman, is, toprak kokusuna alışıktı.

Yer sofrasında, besmele ile başlanan yemek, çocukların çokluğuna göre sesli veya sessiz şekilde yenilir; Cenâb-ı Allâh’a verdiği güzel nîmetler için hamd edilerek kalkılırdı. Erkekler işlerine gitmek üzere uğurlanır; hanımlar evin günlük işini yapmak üzere kollarını sıvarlardı. Çocuklar da mevsimine göre, ya okula, ya Kur’an öğrenmek için hocaya, ya oyun için sokağa yollanırdı.

Hâyâlî seyâhatimize gelecek yazılarla inşâllah devam edelim…