Nurdanhaber – Mehmet Nuri Turan

İkinci Suud Devleti:

Abdullah b. Suud’un büyük amcazadelerinden olan Türki b. Abdullah b. Muhammed b. Suud, Diriye’nin düşmesinden sağ kurtulmuştu Türki, Necd’in Suud ailesi adına tekrar kontrolü için 1820’den itibaren çalışmalara başladı. 1822’de Riyad’ı ele geçirerek bu şehri faaliyetlerinin merkezi haline getirdi. Osmanlılar yanında İngilizlerin bölgeye olan ilgisi de gittikçe artmaktaydı. Süveyş kanal bölgesine ve Hindistan’a yakın olması nedeniyle Arabistan, Osmanlılar ve İngilizler arasında yaşanan nüfuz savaşının önemli alanlarından birisi haline gelmişti. Türki, bazen Osmanlılara bazen de İngilizlere yakınlaşarak birini diğerine karşı kullanarak siyasi hedeflerinin birçoğunu gerçekleştirdi.

Aile içinden birisinin suikastına maruz kalarak öldürüldüğü tarih olan 1834’e kadar Türki, Necd’de kontrolü sağlamakla kalmamış Ahsa ve Bahreyn’i de ele geçirmişti. Bu nedenle Türki, 1891 yılına kadar yaşayacak olan II. Suud Devleti’nin kurucusu sayılmaktadır. Türki’nin büyük oğlu Faysal, aile içindeki muhaliflerini devre dışı bırakarak Necd’in yönetimini devraldı. Babasının izlediği genişleme politikasini devam ettiren Faysal, Arabistan’ın değişik bölgelerinde Mısır ordusuyla çarpışmak zorunda kaldı. Fakat bu savaşlar, Faysal’ın yenilgisiyle sonuçlandılar. 1838 de esir düşen Faysal Kahire’ye gönderildi ve orada hapsedildi.

1840’lardan itibaren Mehmed Ali Paşa’nın Osmanlı Devleti ile bozulmaya başlayan ilişkileri ve nihayetinde Paşa’nın bağımsızlığını ilan etmesi sonucunda Mısır ordusu, merkezi güçlendirmek için Arabistanı terketti. Faysal, bu karışıklıklardan yararlanarak  kaçmayı başardı ve beş yıl süren esaretten sonra ülkesine dönerek tekrar devletinin başına geçti.1865’deki ölümüne kadarki liderliği süresince Faysal, devletini babası Türki zamanındaki sınırlara ulaştırmayı büyük ölçüde başardı. Faysal’dan sonra Suudi devleti, aile içindeki çekişmeler ve riyaset kavgalarıyla zayıflama çöküş sürecine girdi. Aynı dönemde, kuzey Necd’in bedevi kabilesi Şemmarın lideri Muhammed b. Reşid, Hail merkezli güçlü bir siyasi yapi kurma girişimi içindeydi. Osmanlı Devleti ile bir antlaşma yapan İbn Reşid, Suudi yönetiminin zaafından faydalanarak Ahsa ve Necd’in büyük bölümünü ele geçirdi.

Paralel Nurculuk Söylemi veya Komplo Teorisyenliği – 9

Yapılan savaşlarda birkaç defa da Suudileri mağlup etmeyi başaran İbn Reşid, son olarak Riyadı kontrol altına aldı ve oraya bir vali tayin etti. Fakat iç çekişmeler yüzünden zaten huzursuz ve rahatsız bir yapı arzeden Suudi ailesine dokunmadı.1889’da ailenin liderliği, Reşid Oğullar’nın müdahalesi ve onayıyla Faysalın küçük oğlu Abdurrahman’a geçmişti. Abdurrahman, Reşid Oğulları’nın gölgesinden kurtulmak suretiyle ailesinin hakimiyetini yeniden tesis etmek için bazı girişimlerde bulundu. Bunun üzerine Muhammed b. Reşid 1891 de Riyad’daki otoriteyi tümüyle eline aldı. Abdurrahman b. Faysal, ailesiyle beraber Riyad’ı terketmek zorunda kaldı. Gittikleri ilk yer, Rub’u’l Hali’de meskun Mürre kabilesinin yanı oldu. Birkaç ay sonra Bahreyne geçtiler. Son olarak Kuveyte sığındılar. Osmanlı Devleti tarafından Abdurrahman ve ailesine altmış lira maaş bağlandı. (13-Kıcıman, Naci Kaşif, Medine Müdafaası: Hicaz Bizden nasıl ayrıldı?, İstanbul,1971). Aile, bu maaşla ve Kuveyt emirinden aldıkları yardımla geçimini sağlıyordu.

Allaha emanet olun gelecek makalemiz Üçüncü Suud Devleti; Suudi Arabistan Krallığı olacak inşallah.