Tahkiki iman: Bu iman sahipleri, her bir mahlukun üzerindeki ilahi sikke ve damgaları görür. Onda tecelli eden ilahi isim ve sıfatları okur. Mahlukların hal lisanı ile yaptıkları tesbihatı işitir. O, mevcudun Cenab-ı Hakk’ın varlığına, birliğine ve diğer iman hakikatlerine yaptığı şehadeti dinler.

Yani bir çiçeğe baktığında, altı iman hakikatinin delillerini çıkartır. O, çiçek ile ahiretin ve meleklerin varlığını ve diğer iman hakikatlerinin hak ve doğru olduğunu ispat eder. İman hakikatleri sadece akıllarında değildir. Kalp, ruh, sır ve diğer latifelerine de nüfuz etmiştir. Bu cihetle, sarsılmaz bir imana sahiptirler.

Demek, bu iman sahipleri her bir mevcutta Allah’ın mührünü görür, isim ve sıfatlarını okur. Bir tek çiçeğe bakar; tasvirinde Musavvir, Mücemmil, Müzeyyin, Bari, Hakim isimlerini okur. Rızkının mükemmelen verilmesinde Rahman, Kerim, Vehhab, Mukit, Mün’im, Rezzak, Mucib isimlerini tefekkür eder.

Ona hayat verilmesinde Muhyi, programının tohumunda saklanmasında Hafiz, rengarenk boyanmasında Mülevvin, diğer çiçek arkadaşlarına benzemesinde Vahid, Ehad, Ferd, yaratılmasında Halik, Mucid, tohumu yararak çıkmasında Falik ve Fettah gibi isimleri görür. Her bir mevcutta bin bir esma-i İlahiyyeyi okur. Bu iman sahiplerine göre her bir mahluk ilahi bir kaside, Rabbani bir mektup ve subhani bir kitaptır. O kitapta bin bir esma-i İlahiyye yazılmış ve tefekkür edilmesi için bu aleme gönderilmiştir.

Taklidi imandan tam anlamıyla kurtulup tahkiki imanı bir yakalasak, kelimelerimiz bile değişecek. İmanın yansıması kelimelerimize kadar nüfuz edecek. O zaman bileceğiz ki, hiçbir zaman yağmur yağmıyor; her zaman yağdırılıyor. Güneş dönmüyor; döndürülüyor. Bir kuş, bir çiçek güzel değil; güzel yapılmış. Doymadık; doyurulduk, içmedik; içirildik, iyileşmedik; iyileştirildik… İşte bu, tevhid-i hakikinin kelimelerdeki aksidir.

Misaldeki çarşı, şu alemdir ve kainattır. Çarşıdaki çeşitli mallar ise, bu alemdeki canlı ve cansız her bir eşyadır. Çarşıya malları gelen zat ise, Cenab-ı Hak’tır ki; hayvanlar, bitkiler ve cansızlardan hadsiz eşyayı bu alem çarşısına göndermiştir. ‘İcmal-i amiyane’ olarak ifade edilen taklidi iman sahibi şöyle düşünür:

Bu kadar büyük kainatı ve içindeki bu derece sanatlı eserleri Allah’tan başkasının yaratması mümkün değildir. Ancak bu kişi, her bir mahlukun üzerinde Cenab-ı Hakk’ın kendisine has mührünü ve zatına mahsus damgasını göremediği için, her an şüpheye düşebilir. Şuursuz tabiat, kör kuvvet ve serseri tesadüf gibi hırsızlar, onun nazarında bazı malları çalabilir. Yani bazı eşyayı, Allah’tan başkasına isnad ettirebilir.

Tahkiki iman sahibi için ise böyle bir tehlike söz konusu değildir. Zira o, alem çarşısındaki her eşyanın üzerinde olan ilahi mührü görür, Rabbani imzayı müşahade eder. Her bir mevcudu, delillerle Cenab-ı Hakk’a isnad ettiği için zerre miskal nazarında hırsızlık yapılamaz. Zira o, bir sineğin kanadında bile elli beş farklı ilahi damgayı görür. Kimin haddi vardır ki, bu damgaları silip kendi mührünü vurabilsin! Ya da o damgaların üzerine bir örtü çekebilsin!

Meselemiz, mevcutlar üzerindeki ilahi mühürleri ve Rabbani imzaları göstermek olmayıp tahkiki iman ve taklidi imanın farklarını ortaya koymak olduğundan, mühürlerin izahına girişmiyor, bahsedilen elli beş mührü öğrenmek isteyenleri Bediüzzaman Said Nursi Hazretleri’nin “Katre” ismindeki risalesine ve Marmara Eğitim’in görsel formatta hazırladığı “Her şey O’nu anlatıyor” isimli esmaü-l hüsna eserine havale ediyoruz.

Ama taklidi iman sahibi, en basit bir eşyaya dahi vurulan elli beş damgadan habersizdir. İlahi yazıları okuyamaz. Bu sebeple kim, o mevcuttaki yalancı ve sahte mührünü bu kişiye gösterse, onu ikna eder ve mal sahibi olarak kendisini tanıtır. Maazallah, Cenab-ı Hakk’ın mülkünü hırsızlara taksim eder ve çok mevhum şerikleri kabul eder.