Şıkır şıkır giyinmiş, mini mini yavrular mektebin önünde toplaşırlar, o gün 4 yaş 4 ay 4 gününü bitirmiş olan arkadaşlarını evinden alıp, “Âmin Alayı” için sokak sokak gezip, düğün, bayram misali mektebe adım atışını kutlamak üzere beklerlerdi. En önde hocaları, kalfa ve bevvâb (yardımcı okul hizmetlisi), ilahicibaşının idaresindeki ilahi takımını takib ederler, yapılan dualara yüksek sesle “Âmin” diyerek iştirak ederlerdi.

Çocuk evden alınınca alaya mahalleli de katılır, bu merasim halk arasında en az bir düğün kadar önemsenirdi. Törene katılanlara özenle hazırlanmış hediyeler takdim edilir, minicik yavrular çok ciddiye alınıp adam yerine konur, ilimle geçecek bir ömür için duacı olunurdu. Osmanlı Devleti döneminde çocuğun okula başlaması bu özel törenle kutlanır, mektebe başlayan çocuk ya da çocuklar hocalarının önüne oturur, Elif-Ba cüzünü açar, birkaç harf okutulurdu.

Duaların ardından, “rabbi yessir” ile Allah’tan gayret ve tevfik niyaz edilir, sonrasında hocanın mürekkebe batırdığı divit çocuğun diline damlatılıp, acılık kalmasın diye üstüne de şeker verilirdi. İşte halk arasında okumuş insana “mürekkep yalamış” tabirinin kullanılması da tam bu törendeki uygulamaya ithafla dilimize yerleşmiştir.

Halk arasında “amin alayı”, yüksek tabaka arasında “bed-i besmele”

Merasim mümkün mertebe kandil günlerine, pazartesi veya perşembe günlerinden birine rast getirilirdi. Âmin Alayı’nın akabinde yahut öncesinde çocuk yeni kıyafetlerini giyer, özellikle Eyüb Sultan Hazretleri başta olmak üzere evliyaullahın türbeleri ziyaret edilip, zihin açıklığı ve muvaffakiyet için himmetleri istenirdi.

Bir çocuğun mektebe başlaması (ki bu Osmanlı Devleti döneminde 4 yaş 4 ay 4 güne tekabül eden 444 ile formüle edilmişti), aile, çocuk, okul ve hatta mahalle için bile önemli bir hadise olarak kabul edilip, o gün için hummalı bir çalışma yürütülürdü.

“Âmin Alayı” tabiri daha ziyade halk arasında kullanılmakta, yüksek tabaka ise “Bed-i Besmele” ile merasimi isimlendirmekteydi. Tören sonrası hediyeler verilen, mektebe başlama sevincini had safhada yaşayan yavruların en birinci hediyesi; özellikle özenle işlenmiş sırmalı cüz keselerine yerleştirilmiş Kur’an-ı Kerim olurdu. Bed’i besmele töreniyle bir çocuk, 4 yaş 4 ay 4 günlükken Kur’an’la tanışır, onu okumaya “Bismillah” derdi.

Prof. Ali Alaş: ‘Gençlerimizin ruhunu da eğitmeliyiz’

Bir yavrunun eğitim hayatına başlamasının, Kur’an’la tanışmasının, onu bu alanda heyecanlandırmanın çok mühim bir ifadesi

Âmin Alayı”, edebiyat sahamızda da birçok edibin kalemine konu olmuş. Mehmed Akif‘in aynı adla yazdığı “Âmin Alayı” şiiri, töreni tasvir eden önemli bir izah olarak kaynaklarda yer almıştır. Yine üstad Yahya Kemal de külliyatında bulunan Çocukluğum, Gençliğim, Siyasi ve Edebi Hatıralarım‘da kendi âmin alayını anlatmış, törenin büyüklük ve önemine vurguda bulunmuştur. Bir şair ve eğitimci olan eski Milli Eğitim Bakanlarımızdan Hasan Âli Yücel de çocukluğunda bu törene katılmış, hâtıratında Âmin Alayı’na yer vermiştir.

Bahsi geçen merasim ve nümâyiş, bir yavrunun eğitim hayatına başlamasının, Kur’an’la tanışmasının, onu bu alanda heyecanlandırmanın çok mühim bir ifadesi. Bugüne dönüp baktığımızda, lüzümlu lüzumsuz nice adet ve merasimden inatla vazgeçmeyip, böylesine önemli bir töreni neredeyse yok etmiş olmaktan dolayı mütessir olanlarınız vardır muhakkak. Gelin yüreğinize su serpelim ve küçük gruplar halinde tekrardan neşv-ü nemâ buldurabileceğimiz bu törenin günümüzde de Müslüman hassasiyetiyle hareket eden bazı kurumlarca yaşatıldığını müjdeleyelim.