Nurdanhaber-Haber Merkezi

Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Halim Ulaş, Türk zeka ve strateji oyunu “mangala”yı 5 binden fazla kişiye öğreterek teknolojik bağımlılıkla mücadelede önemli bir çalışmaya imza attı.

Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ulaş, AA muhabirine yaptığı açıklamada, teknoloji bağımlılığı ile mücadele amacıyla okul, yetiştirme yurtları, cezaevleri ve çeşitli kurumlarla irtibata geçerek dört bin yıllık geçmişi olan oyunu öğretmeye çalıştığını söyledi.

Mangalanın zekayı geliştiren, insanların motor becerisini geliştiren stratejik bir oyun olduğunu ifade eden Ulaş, düzenledikleri seminer ve turnuvalarla 5 binden fazla kişiye bu oyunu öğrettiklerini kaydetti.

Oyunun şu anda ciddi anlamda yaygınlaşma içerisinde olduğunu aktaran Ulaş, şunları söyledi:

“Artık insanlar bu geleneksel strateji oyunumuzu hem öğreniyorlar hem de öğretiyorlar. Artık, Milli Eğitim’de ve özel sektörde turnuvalar düzenleniyor. Mangalanın turnuvalarda ya da çeşitli festivallerde zeka oyunu olarak sürece dahil edilmesi, oyunun yaygınlaşmasına ciddi katkı sağlayacaktır. Biz 5 binden fazla öğretmene eğitimler verdik. Eğitim alan öğretmenler sınıflarında uyguluyorlar, öğrencileriyle paylaşıyorlar ve bu şekilde geniş kitlelere yayılıyor.”

Mangala oyununu yaygınlaştırmak için belediyelerle de iletişime geçtiklerini ve ciddi destek gördüklerini ifade eden Ulaş, sözlerini şöyle sürdürdü: 

“Ciddi anlamda da destek görüyoruz. Belediyelerle çalışmalar yaptık. Aziziye bölgesindeki bütün okullarda mangala oynanır hale geldi. İstanbul Belediyeler Birliği ile çalışmalarımız olacak. Biz elden geldikçe bu oyunu oynatarak, sevdirerek yaygınlaştırmaya çalışıyoruz. Bu konuda öğretmenler çok önemli faktör. Öğretmenler bunu tanıdıkça, bildikçe, sevdikçe, oynadıkça süreç bizim için daha iyi olacak ve daha fazla yaygınlaşacak.”

Mangalanın faydaları

Ulaş, mangalanın üç yaşından yetişkinlere kadar her yaştan kişinini oynayabildiğini söyledi. 

Öğretmenlerin ve çocukların eğitiminde mangalanın kullanıldığını belirten Ulaş, “Faydaları hakkında çok şey söylemek mümkün. Bir tarafta doğallık kazandırırken diğer taraftan insanları dijital çağın etkilerinden, internet bağımlılığından, telefon bağımlılığından kurtarmış oluyoruz” dedi. 

En az iki kişi ve grup olarak oynanan oyun olduğu için bir arada yaşama kültürü ve benzeri durumların geliştirilmesini sağladığını ifade eden Ulaş, şunları söyledi:

SİNGAPUR’DA İSLAMİYET VE RİSALE-İ NUR HİZMETLERİ…

“Çok ciddi stratejik düşünmeye, hamle yapmaya ve bir sonraki hamleleri karar verme becerisi ile zihinden geçirmeye faydaları var. Matematik becerisi dediğimiz dört işlem içerisinde çift sayı kuralı, boş kuyu kuralı gibi birçok unsuru çocuklarımız bir anda değerlendirebiliyor. Biz hem çocuklarda hem de yetişkinlerde bu oyunu oynatarak bilişsel, duyuşsal ve motor becerilerini de geliştiriyoruz. Uyguladığımız hemen her safhadaki öğrenci ya da farklı kriterdeki, farklı öğrencilerde geri dönüşleri güzel. Özellikle dijital çağın etkilerini minimuma indirmede son derece etkili, faydalı bir yöntem.”

Mangala’nın Tarihçesi

Tarihi araştırmalar Mangala Oyunu’nun Sakalar, Hunlar ve Göktürkler döneminde oynandığını göstermektedir. Dünyada “Coffee House” kültürünün temelleri 1554 yılında İstanbul’da atılmış; İstanbul’dan sonra günümüz Avrupa’sında kahve kültürünün izleri 1650 yılından itibaren,bizden 96 yıl sonra görülmeye başlanmıştır. Günümüze, bu güçlü temellerin atıldığı dönemin kahve kültürünü yansıtan sadece iki adet görsel kaynak miras kalmıştır. İki kaynak da İstanbul’da resmedilmiştir. Mangala oyunu, iki görsel kaynakta da bulunan oyunlardan birisidir. Mangala Oyunu, tarih boyunca kumar amaçlı olarak oynanmamıştır. Ülkemize gelen yabancı seyyahlar, Türklerin bu oyunu saatlerce hiç tartışmadan zevkle oynadıklarını ve asla parayla oynamadıklarını seyahatnamelerinde anlatmışlardır.

Dünyanın farklı ülkelerinde mangala türü oyunlar oynanmaktadır ancak Türk Mangalasını diğer mangala oyunlarından ayıran kimi özellikler vardır. Diğer mangala türlerinde taşlar genelde “tohum” adını almakta, taşları hareket ettirme ise “tohum saçma” olarak ifade edilmektedir. Bu da o kültürlerin ziraatçı bir toplum olduklarını göstermektedir. Oysa Türk Mangala’sında taşlar “asker” olarak görülmektedir. Ayrıca günümüze “hazine” olarak aktardığımız bölüme Türkler “orda” yani “karargâh” demişlerdir; bu da oyunumuzun bir çiftçilik oyunu değil, savaş oyunu olduğunu ortaya koymaktadır.

Türk Mangala’sının bir diğer farkı ise alınan taşların bir tanesinin kendi otağına, yani kuyusuna bırakılmasıdır. Diğer mangala oyunlarında kendi kuyusuna taş bırakma olayı yoktur. Mangala’da kendi kuyusuna bir taş bırakma kuralı, Türk sosyal hayatındaki baba ocağına sahip çıkma geleneğinin bir tezahürüdür. Taş kazanmak için rakibin taşlarını çift yapma kuralı ise Türk inanç ve devlet sistemi tarihindeki ikili anlayışı sembolize etmekte ve Türklerin geleneksel dünya görüşüne uygun düşmektedir. Eski Türklerin göğü baba, yeri ana olarak kabul etmesini; Türk devlet sistemindeki töles-sol ve tardus-sağ ile idare yapıdaki yabgu ve şad sistemi gibi çiftleri bu duruma örnek gösterebiliriz.
 

Kültür ve Turizm Bakanlığı Mangala Oyununun, Anadolu kültürünün köklü bir başlığı olduğunu, oyunun genç kuşaklara tanıtılmasının, yaygınlaştırılmasının yararlı olacağını, kültürel ve turistik alanlarda Türkiye’nin tanıtımına katkı sağlayacağını bildirmiştir. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından Mangala Oyunu’nun okullarımızda oynatılması uygun bulunmuştur. Mangala Oyunu’nun çağdaşı olduğu diğer oyunlardan farkı, dağdaki çobandan, 70 yaşında ki bilgine, İstanbul’da sarayda ki Hanım Sultandan, 5 yaşında ki çocuğa kadar her yaştan ve kültürden insanın oynayabilmesidir.

Araştırmacı Philip Townshend’e göre bir toplumda, insanlarda en çok beğenilen ve örnek alınan niteliklerden şu yedisi Mangala oyunuyla ilgilidir:

1- Kurnazlık
2- Uyanıklık
3- Önceden görme
4- Esneklik
5- Direnme
6- Sağgörü