Son günlerde sosyal medyada Ramazan ayının on beşinci gününün cumaya denk gelmesi ve bundan dolayı bazı olayların meydana geleceği; Müslümanların bu günde evde kalmaları ve Allah’a “Subhanel Kuddüs” duasıyla sığınmalarını ifade eden paylaşımlar yapılmaktadır. Bu konuya dair şu hususların göz önünde bulundurulması son derece önem arz etmektedir;

1. Söz konusu rivayetler sahih hadislerin toplandığı muteber hadis kaynaklarında yer almamakta; zayıf ve uydurma rivayetlerin de sıkça rastlandığı eserlerde bulunmaktadır (Nuaym b.Hammad, Kitâbu’l-Fiten, I, 228; Taberânî, el-Mu‘cemü’l-Kebîr, XVIII, 332). Şu kadar var ki bu rivayetlerin, hadis alimleri tarafından “uydurma” olduğu tespit edilmiştir. (Bkz. Aliyyu’l-Kâri, el-Esraru’l-merfua fi’l-ahbâri’l-mevdua, s. 182, H. No: 795; Suyuti, el-Leâliu’l-mesnûa fi’l-ehadisi’l-mevdûa, II, 207; Elbânî, Silsiletü’l-ehâdîsi’z-zaîfe ve’l-mevzûa, XIII, 397-399)

2. Hadis eserlerinde gelecekte meydana gelecek olaylar genellikle “Fiten” başlığı altında toplanmaktadır. “Fiten” adıyla müstakil bir kitap kaleme alan Nuaym b. Hammâd, kendisine gelen bir haberin sahih veya uydurma olup olmadığına bakmaksızın eserine almış ve bu noktada muhaddislerin eleştirilerine maruz kalmış bir kişidir. Dolayısıyla söz konusu kaynakta yer alan her bilginin ihtiyatla karşılanması gerekmektedir.

3. Hadis alimleri, söz konusu haberi Hz. Peygamber’den nakleden Feyrûz ed-Deylemî’nin Hz. Peygamber’i görmediğini ve sahabî olmadığını söylemişlerdir. Ayrıca senedde yer alan Abdulvehhab ibnu’d-Dahhâk’ın da hadis uydurmakla meşhur bir kişi olduğu söylenmiştir (Heysemî, Mecmau’z-zevâid, VII, 310; İbnü’l-Cevzî, el-Mevdûât, III, 191-192; Elbânî, Silsiletü’l-ehâdîsi’z-zaîfe ve’l-mevzûa, XIII, 397-399)

4. Hadis halimleri, geleceğe dönük olarak “şu senede şöyle olacak” şeklindeki tarihlendirmeleri ihtiva eden rivayetlerin uydurma olduğunu vurgulamışlar ve örnek olarak söz konusu rivayetleri zikretmişlerdir (bk. Aliyyü’l-Kârî, el-Esrâru’l-merfû’a, s. 471-472)

5. Hadis alimleri, bir sözün Hz. Peygamber’e ait olup olmadığını tespit etmede çok hassas davranmışlar; sahih olanlarını uydurma olanlarından ayırmışlar ve bunun için ciltlerle kitapları bizlere miras olarak bırakmışlardır. Sahih hadislerin toplandığı muteber hadis kitaplarından olmadıkça ve hadis alanında uzmanlaşmış kişilerden teyit edilmedikçe sosyal medyada paylaşılan her hadisi/rivayeti ihtiyatla karşılamak gerekir. Ayrıca doğruluğunu teyit etmeden bu tarz bilgilerin başkalarıyla paylaşılması kişilerin dinen sorumlu olmalarına da neden olacaktır. Nitekim Peygamber Efendimiz (s.a.s.) “Kişiye, yalan olarak, her duyduğunu anlatması yeter!” buyurmuştur (Müslim, Mukaddime, 5).

6. Dinî hayatın yaşanmasında Müslümanlara rehberlik eden Hz. Peygamber’e ait yüzlerce sahih rivayet bulunmaktadır. İnanç, ibadet ve ahlakla alakalı bu sahih rivayetler dururken Hz. Peygamber’e aidiyeti hususunda soru işaretleri olan; hatta ona ait olmadığı ifade edilen rivayetler üzerinde durulması, Müslümanların dinî yaşantısına faydadan çok zarar verecektir. Bu noktada Müslümanlara düşen görev, gelecekte ne olup ne olmayacağına dair şeylerin peşine düşmek değil; “Bugün Allah’ı memnun edecek bir iş yaptım mı?”, “İnsanlara faydamın dokunacağı ne yaptım?”, “Herhangi bir cana zarar verdim mi?” gibi hususlar üzerinden düşünüp temel sorumluluklarına uygun davranmak olacaktır.

7. Son olarak, on dört asırdır birçok Ramazan’ın ilk günü/on beşinci günü bu sene olduğu gibi cumaya denk gelmiş; ancak tarihi kaynaklar, söz konusu rivayetlerde zikredilen olayların gerçekleştiğine dair bir bilgiye yer vermemiştir.

Halil KILIÇ
Diyanet İşleri Başkanlığı
Din İşleri Yüksek Kurulu Uzmanı

Son günlerde sosyal medyada Ramazan ayının on beşinci gününün cumaya denk gelmesi ve bundan dolayı bazı olayların meydana geleceği; Müslümanların bu günde evde kalmaları ve Allah’a “Subhanel Kuddüs” duasıyla sığınmalarını ifade eden paylaşımlar yapılmaktadır. Bu konuya dair şu hususların göz önünde bulundurulması son derece önem arz etmektedir;

1. Söz konusu rivayetler sahih hadislerin toplandığı muteber hadis kaynaklarında yer almamakta; zayıf ve uydurma rivayetlerin de sıkça rastlandığı eserlerde bulunmaktadır (Nuaym b.Hammad, Kitâbu’l-Fiten, I, 228; Taberânî, el-Mu‘cemü’l-Kebîr, XVIII, 332). Şu kadar var ki bu rivayetlerin, hadis alimleri tarafından “uydurma” olduğu tespit edilmiştir. (Bkz. Aliyyu’l-Kâri, el-Esraru’l-merfua fi’l-ahbâri’l-mevdua, s. 182, H. No: 795; Suyuti, el-Leâliu’l-mesnûa fi’l-ehadisi’l-mevdûa, II, 207; Elbânî, Silsiletü’l-ehâdîsi’z-zaîfe ve’l-mevzûa, XIII, 397-399)

2. Hadis eserlerinde gelecekte meydana gelecek olaylar genellikle “Fiten” başlığı altında toplanmaktadır. “Fiten” adıyla müstakil bir kitap kaleme alan Nuaym b. Hammâd, kendisine gelen bir haberin sahih veya uydurma olup olmadığına bakmaksızın eserine almış ve bu noktada muhaddislerin eleştirilerine maruz kalmış bir kişidir. Dolayısıyla söz konusu kaynakta yer alan her bilginin ihtiyatla karşılanması gerekmektedir.

3. Hadis alimleri, söz konusu haberi Hz. Peygamber’den nakleden Feyrûz ed-Deylemî’nin Hz. Peygamber’i görmediğini ve sahabî olmadığını söylemişlerdir. Ayrıca senedde yer alan Abdulvehhab ibnu’d-Dahhâk’ın da hadis uydurmakla meşhur bir kişi olduğu söylenmiştir (Heysemî, Mecmau’z-zevâid, VII, 310; İbnü’l-Cevzî, el-Mevdûât, III, 191-192; Elbânî, Silsiletü’l-ehâdîsi’z-zaîfe ve’l-mevzûa, XIII, 397-399)

4. Hadis halimleri, geleceğe dönük olarak “şu senede şöyle olacak” şeklindeki tarihlendirmeleri ihtiva eden rivayetlerin uydurma olduğunu vurgulamışlar ve örnek olarak söz konusu rivayetleri zikretmişlerdir (bk. Aliyyü’l-Kârî, el-Esrâru’l-merfû’a, s. 471-472)

5. Hadis alimleri, bir sözün Hz. Peygamber’e ait olup olmadığını tespit etmede çok hassas davranmışlar; sahih olanlarını uydurma olanlarından ayırmışlar ve bunun için ciltlerle kitapları bizlere miras olarak bırakmışlardır. Sahih hadislerin toplandığı muteber hadis kitaplarından olmadıkça ve hadis alanında uzmanlaşmış kişilerden teyit edilmedikçe sosyal medyada paylaşılan her hadisi/rivayeti ihtiyatla karşılamak gerekir. Ayrıca doğruluğunu teyit etmeden bu tarz bilgilerin başkalarıyla paylaşılması kişilerin dinen sorumlu olmalarına da neden olacaktır. Nitekim Peygamber Efendimiz (s.a.s.) “Kişiye, yalan olarak, her duyduğunu anlatması yeter!” buyurmuştur (Müslim, Mukaddime, 5).

6. Dinî hayatın yaşanmasında Müslümanlara rehberlik eden Hz. Peygamber’e ait yüzlerce sahih rivayet bulunmaktadır. İnanç, ibadet ve ahlakla alakalı bu sahih rivayetler dururken Hz. Peygamber’e aidiyeti hususunda soru işaretleri olan; hatta ona ait olmadığı ifade edilen rivayetler üzerinde durulması, Müslümanların dinî yaşantısına faydadan çok zarar verecektir. Bu noktada Müslümanlara düşen görev, gelecekte ne olup ne olmayacağına dair şeylerin peşine düşmek değil; “Bugün Allah’ı memnun edecek bir iş yaptım mı?”, “İnsanlara faydamın dokunacağı ne yaptım?”, “Herhangi bir cana zarar verdim mi?” gibi hususlar üzerinden düşünüp temel sorumluluklarına uygun davranmak olacaktır.

7. Son olarak, on dört asırdır birçok Ramazan’ın ilk günü/on beşinci günü bu sene olduğu gibi cumaya denk gelmiş; ancak tarihi kaynaklar, söz konusu rivayetlerde zikredilen olayların gerçekleştiğine dair bir bilgiye yer vermemiştir.

Halil KILIÇ
Diyanet İşleri Başkanlığı
Din İşleri Yüksek Kurulu Uzmanı