Bediüzzaman’ın Dördüncü Te’lifat Devresi/(1949-1956)

Emirdağ Lahikasında neşredilen ve Tarihçe-i Hayat’a da alınan Muharrir İsa Abdulkadir’in neşriyatına Hz. Üstad ehemmiyet vermiştir. Peki İsa Abdulkadir kimdir? Risale-i Nurları ne zaman kimden duymuştur? İhvan-ı Müslimin ve Nur talebelerinin farkını neden hangi konjonktürde neşretmiştir. Eddifa gazetesi kimindir? Mahiyeti nedir? “ Neden sünnet-i seniyye olan evlenme adetini terkettin?” Sualini kim sormuştu, Hz. Nur Üstadımız nasıl cevap vermişti?
Bu hususta küçük bir taharri ne yazık ki şimdiye kadar yazılan bazı kaynakların da yanlış malumatlar naklettiklerini ortaya çıkarmamıza vesile oldu. Her ne ise…

İsa Abdulkadir Kimdir?
Risale-i Nur’un Arapça Mütercimi İhsan Kasım Essalihi naklediyor; “ İsa Abdulkadir Türk’tür. Aslen Trabzon’ludur. (Akgündüz Hoca Arap asıllı demiştir lakin ihtimal yanlış bir malumattır) Ahfadı Irak’a taşınmış bu Zat çok zeki ve kabiliyetlidir. Evvela Müdüriyet sonra Bakanlık seviyesine getirilen Evkaf’ta Müfettişlik gibi üst düzey brokrat olarak vazife almıştır. Nur’larla Malatya’lı Ahmed Ramazan Ağabey vesilesiyle tanışmıştır. (Ömer Özcan Abimizin Ahmed Ramazan Ağabey ile alakalı hatıraları derlediği kısma bakılabilir) Bilhassa Abdulmecid Efendi’nin göndermiş olduğu Mesnevi tercümelerini tashih etmiş ve tefrika halinde yayınlamaya başlamıştır. Bağdat’ta küçük mecmualar ve broşürler halinde (5-10 sahife) Nurlardan neşretmiş. Bunları da yine Eddifa’da yayınlamıştır. Eddifa 1947-1957 seneleri arasında Bağdat’ta yayın hayatını devam ettirmiş ulusal siyasi günlük bir gazetedir. Bu gazetede İsa Abdulkadir’in tashihiyle yayınlanan Risale-i Nur’dan arabi kısımlar Bediüzzaman’a olan merakı da arttırmıştır. Ve o günlerde Hz. Üstadımızın da ismini zikretmediği bir şahıs (Akgündüz “neden sünnet-i seniyye olan evlenme adetini terkettin?” diye bir sualin İsa Abdulkadir tarafından gazete de sorulduğunu ifade etmiştir ki bu hakikaten hem yanlış hem de o Kahraman Zat’a bir zuldür. Haşa İsa Abdulkadir Üstad’a karşı fevkalade hürmetkar ve O’nun şahsiyet-i maneviyesini idrak etmiş bir Nur talebesiydi) aynı gazetede Üstadımızla alakalı Bediüzzaman evlenmemiştir vs diye sünnete muhalefet ettiğine dair bir yazı yazmıştır. Üstadımız dan buna cevap vermesini İsa Abdulkadir rica etmiş Üstadımız da “neden sünnet-i seniyyeye muhalif olarak mücerred kaldın?” sualine bir cevaptır başlığı ile fevkalade mukni ve nazik bir izah ve bir cevabı yollamıştır.

(Başka hariç memlekette mühim yerlerde ceridelerle sorulan “Neden sünnet-i seniyeye muhalif olarak mücerret kaldın?” sualine bir cevaptır.)

Evvelâ: Mektubunuzu gayet hasta olan Üstadımıza okuduk. Üstadımız ise: “Ben şiddetli hasta olmasa idim, bu çok kıymettâr ve müdakkik ve mübarek kardeşlerime tafsilâtlı bir cevap yazacaktım. Fakat bu şiddetli vaziyetim müsaade etmediğinden gayet kısa, birkaç noktayı o mübarek ve samimî kardeşlerime ve hizmet-i Kur’âniye’de arkadaşlarıma yazarsınız.” dedi.

Birincisi: Kırk seneden beri gayet dehşetli bir zındıka hücumu karşısında, her şeyini feda edecek hakikî fedakârlar lâzım geldiği bir zamanda, Kur’ân-ı Hakîm’in hakikatına, değil dünya saadetimi, belki lüzum olsa Âhiret saadetimi dahi feda etmeye karar verdim. Değil bir sünnet olan muvakkat dünya zevcelerini almak, belki bu dünyada on hûri de bana verilse idi, bırakmaya mecburdum ki, ihlâs-ı hakikî ile hakîkat-ı Kur’âniye’ye hizmet edebileyim. Çünkü bu dehşetli dinsizlik komiteleri, öyle dehşetli hücumları ve desiseleri yapıyorlardı ki, bunlara karşı gelmek için âzamî fedakârlık yapmak ve harekât-ı diniyesini rızâ-i İlâhî’den başka hiç bir şeye âlet yapmamak lâzım geliyordu.

Bîçare bir kısım âlimler ve ehl-i takva insanlar, çoluk çocuğunun maîşet derdi için bid’alara fetva verdiler veya taraftar göründüler. Hususan din derslerini kaldırıp Ezan-ı Muhammedî’yi kaldırmak gibi dehşetli hücumlara karşı, âzamî fedakârlık ve âzamî sebat ve metanet ve herşeyden istiğna etmek lüzumu karşısında, ben bir sünnet-i seniye olan evlenmek âdetini terkettim ki; tâ çok haramlara girmeyeyim ve çok vâcibleri ve farzları yapabileyim. Bir sünnet yüzünden yüz günaha girilmez. Çünkü o kırk sene zarfında birtek sünneti yerine getiren bazı hocalar, on kebâire ve haramlara girmeye, bir kısım sünnet ve farzları bırakmaya kendilerini mecbur bildiler.
…….
(Hanımlar Rehberi-26)

Gelelim Risale-i Nur meslek ve meşrebinin izah edildiği en mühim mektuplardan olan
İhvan-ı Müslimin ile Nur talebeleri aralarındaki Farklar ve Risale-i Nur’un Nurani Meslek ve Meşrebinin Mümeyyiz Vasıflarının ifade edildiği Eddifa’da neşredilen makaleye;
1- Mektubun neşredildiği konjonktürde İhvan ve Arap dünyası nasıldı?
Bu makale neşredildiğinde Mısır’da Cemal Abdunnasır darbe yapmış, ihvan mensupları hapse atılmış, kısmen idam edilmiş, bütün Arap ülkelerinde bilhassa İhvan’a karşı bir cephe alınmış, ve fevkalade bir korku aşılanması yapılmıştı. Bilhassa Mısır’daki darbeden Suriye, Ürdün, Lübnan ve Irak’ın etkileneceği ve ihvana karşı olan baasçı, Arap milliyetçisi hükümetlerin her yerde saldırıya geçeceği düşünülüyor dolayısıyla o korku havası içerisinde her cemaat, cemiyet, islami her kuruluş ihvan-ı müslümin ile bir alakaları olmadığını isbat için neşriyat yapıyordu. Ortam böyleydi…
2- Eddifa’da Nur Talebeleri ile İhvan farkı bu şekilde mi neşredilmişti?
Hayır.. Bu makale genel konjonktürün verdiği hava içerisinde İhvan’a karşı yazılmış bir makale idi. Ve fevkalade ağırdı. Hz. Nur Üstad, Müstakim Mübelliğ, Müşfik Muallim bu makaleyi baştan sona tashih etmiş, İhvan-ı Müslimin aleyhine yazılmış cümleleri çıkartmış, yanlış anlaşılabilecek noktaları tadil etmiş ve o şekliyle Lahikaya almıştır. Irak’ta ihvan müntesibleri dahi kendi merkezlerinin ismini “Filistin’i Kurtarma Cemiyeti” olarak tebdil ettikleri bir devrede Bediüzzaman kim ne derse desin İhvan’a yaptıkları bir takım hata ve içtihat yanlışlıklarını da ifade etmekle beraber duası ile sahip çıkmıştır. Ve bilhassa Hasan El Benna’nın şehadetinden muzdarip olduğunu da beyan etmiştir. Hülasa herkesin ihvan’ı içine düştüğü devrede terkettiği aleyhine geçtiği bir devrede Nur Talebeleri ile İhvan arasında ki farklar tadad edilmiş ama İhvan ötekileştirilmemişti! İhvan’ın hatiatından ziyade kendi meslek ve meşrebinin esaslarını nazara vererek istikbale matuf bir ders veriliyordu Hz. Üstad’ın Tashihleriyle bu makalede…
yani öyle bir baasçılık hakimiyeti ve arap milliyetçiliği vardı ki küçük gruplar dahi birer birer biz ihvan değiliz, bizim ihvan ile bir alakamız yok diye açıklamalar yapıyordu, bu konjonktür içerisinde eserleri peyderpey neşrolunmaya ve arapçaya tercüme edilmeye başlanılan Bediüzzaman’ın İhvan-ı Müslimin hakkındaki tavrı, efkarı, münasebatı da soruluyor ve sorgulanıyordu..
benim yalnız anladığım kadarıyla Nur’un diğer mühim lahikaları gibi bu makale de bilhassa Hz. Nur Üstadımızın tashihinden geçmesi hasebiyle o zamandan ziyade bu zamana bakıyor ve bizlere her bir maddesinde mühim dersler veriyor..
3- Hz. Nur Üstad’ımızın İhvan ile münasebatına dair iki hususu daha nazara verip makaleye geçeceğim.
– Halep’te İhvan-ı Müslimîn âzasının bana yazdığı tebriğe mukabil onu ve İhvan-ı Müslimîni rûh u canımızla tebrik edip “Binler Bârekâllah!” deriz ki, ittihâd-ı İslâmın Anadolu’da Nurcular –ki eski İttihâd-ı Muhammedînin halefleri hükmünde– ve Arabistan’da İhvan-ı Müslimîn ile beraber hakikî kardeş olan Hizbü’l-Kur’ânî ve ittihâd-ı İslâm Cemiyyet-i kudsiyesi dairesinde çok saflardan iki mütevafık ve müterafık saf teşkil etmeleriyle ve Risale-i Nur ile ciddî alâkadar ve bir kısmını Arabîye tercüme edip neşretmek niyetleri, bizleri pek ziyade memnun ve minnettar eyledi. Benim bedelime, İhvan-ı Müslimîn Cemiyeti namına bana tebrik yazana cevap verirsiniz. O taraftaki Nur şâkirdlerine ve Nur eczalarına himayetkârâne alâkadar olsunlar. Emirdağ Lâhikası 2/33
– Hz. Üstadımızın hizmetkarı Hüsnü Bayram Ağabeyin anlattığı hatırası; “Emirdağındaydık. Üstadımız fevkalade rahatsızdı, bana “Hüsnü, evladım bu rahatsızlığım başka bir şey. Sen bir git bak bakalım alem-i islamda yahut memlekette bir hadise var mı?”Çalışkan Ağabeylerin dükkanlarına gittim. “Ağabey Üstadımız hastadır. Kaç gündür rahatsız, bugün rahatsızlığı şiddetlendi. Gazetelerde bir mesele var mı diyor? Cerideler bir havadis naklediyor mu diyor?” dedim. Çalışkan Ağabey şöyle bir iki baktı ve “yok birşey kardeşim” dedi.Ertesi gün bir münasebetle tekrar Çalışkan Ağabeyin dükkanına gitmiştim. Çalışkan Ağabey beni görünce, “gel gel Hüsnü” dedi. “Sen dün bana sordun ya var mı bir mesele diye, bak Mısır’da devrimciler İhvan mensuplarını hapislere koymuşlar” dedi.Üstadımıza varıp hadiseyi anlatınca Üstadımız, “tam kardeşim tam, ben Mısır’daki kardeşlerimizin ahvalinden müteessir olup hastalanmışım” buyurdular.Alem-i İslama inen darbeler hakikaten evvela Üstadımızın omuzlarına iniyor gibi alem-i islam ile alakadardı.Cenab-ı Hak islamın karasevdalısı, büyük mücahid, muallim ve şehid Hasan El Benna’ya rahmet eylesin.”

Hz. Nur Üstadımızın İhvan ile bu uhuvvetdarane münasebatını da zikrettikten sonra Nur Talebeleri ile İhvan-ı Müslimin arasındaki farklar ve bu farklar tadad edilirken Nur Cemaatinin meslek ve meşrebinin de izah edildiği o makaleye gelelim;

Bağdat’ta çıkan “Eddifa” gazetesi Risale-i Nur talebelerinden bahisle diyor ki:

“Türkiye’deki Nur talebelerinin İhvan-ı Müslimîn cemiyeti ile alâkaları nedir, ne münasebeti var? Hem farkları nedir? Türkiye’deki Nur talebeleri, Mısır’da ve bilâd-ı Arabda İhvan-ı Müslimîn namında ittihâd-ı İslâma çalışan cemiyetler gibi müstakil cemiyet midirler? Ve onlar da onlardan mıdır? Ben de cevap veriyorum ki:

Nur talebelerinin ve İhvan-ı Müslimîn cemiyetinin gerçi maksatları; hakaik-ı Kur’âniye ve îmaniyeye hizmet ve ittihâd-ı İslâm dâiresinde Müslümanların saâdet-i dünyeviye ve uhreviyelerine hizmet etmektir; fakat Nur talebelerinin beş-altı cihetle farkları var:
(Bu musahhih mukaddime ile Nur Üstad İhvan ile gaye ve maksat ve hedefte müttehid ve müttefik olunduğunu ve lakin metod,araç, meşreb ve tarik noktasında ihvan-ı müsliminden farklı olduklarını ifade ediyor..)
Birinci Fark : Nur talebeleri siyasetle iştigal etmez, siyasetten kaçıyorlar. Eğer siyasete mecbur olsalar, siyaseti dine âlet yapıyorlar; tâ ki siyaseti dinsizliğe âlet edenlere karşı dinin kudsiyetini göstersinler. Siyasî bir cemiyetleri asla mevcut değil.

İhvan-ı Müslimîn ise: Memleket ve vaziyet sebebiyle siyasetle, din lehinde iştigal ediyorlar ve siyasî cemiyet de teşkil ediyorlar.
(Nur cemaati siyasete girmiyor, parti teşekkülü yok, herhangi bir siyasi ittifakın parçası olmuyor, olamaz fakat siyaseti dinsizliğe alet eden malum fırkanın zulmünden, şirretinden, kötülüğünden emin olabilmek için o fırkanın karşısındaki en büyük partiyi tutuyor, muhafazaya çalışıyor ve destekliyor… ihvan ise memleketlerindeki konjonktür onları mevcut siyasi yapıyla mücadele için siyasi teşekkül kurmaya zorluyor.. bu doğrudur yahut hatadır demiyor nur talebeleri..)
İkinci Fark: Nurcular, Üstadlariyle içtima etmiyorlar ve etmeğe de mecbur değiller. Kendilerini Üstadlariyle içtimaa mecburiyet hissetmiyorlar. Ders almak için beraber bulunmaya lüzum görmüyorlar. Belki; koca bir memleket bir dershane hükmünde, Risale-i Nur kitapları onların eline geçmekle, üstad yerine onlara bir ders verir. Herbir risale, bir Said hükmüne geçer.

Hem ellerinden geldiği kadar ücretsiz istinsah ederler. Muhtaçlara mukabelesiz {(*) Yirmibeş sene müddetle el yazmasıyla Anadolu’da neşri bu şekilde olmuştur.} veriyorlar ki, okusunlar ve dinlesinler. Bu suretle büyük bir memleket büyük bir dershane hükmünde oluyor.
İhvan-ı Müslimîn ise: Umumî merkezlerde mürşid ve reisleriyle görüşmek ve emirler ve dersler almak için ziyaretine giderler. Ve o umumî cemiyetin şubelerinde de o büyük üstadla ve naibleriyle ve vekilleri hükmündeki zatlarla yine görüşürler, ders alırlar, emir alırlar.

Hüsnü Bayramoğlu Ağabeyden Genç Kardeşlerimize Tavsiyeler

Hem umumî merkezlerde çıkan ceride ve mecellelerin fiatını verip, alıp, onlardan ders alıyorlar.

Üçüncü Fark: Nur Talebeleri, aynen, âlî bir medresenin ve bir üniversite darülfünununun talebeleri gibi, ilmî muhabere vasıtasiyle ders alıyorlar. Büyük bir vilâyet bir medrese hükmüne geçer. Birbirini görmedikleri, tanımadıkları ve uzak oldukları halde birbirine ders veriyorlar ve beraber ders okuyorlar.

Amma İhvan-ı Müslimîn ise: Memleketleri ve vaziyetleri iktizasiyle mecelleleri ve kitapları çıkarıyorlar, aktar-ı âleme neşrediyorlar; onunla birbirini tanıyıp ders alıyorlar.

Dördüncü Fark: Nur talebeleri, bu zamanda ve bugünde ekser bilâd-ı İslâmiyede intişar etmişler ve çoklukla vardırlar. Bu intişarlarında ayrı ayrı hükûmetlerde bulundukları halde hükûmetlerden izin almaya muhtaç olmuyorlar ki, tecemmu’ edip toplansınlar ve çalışsınlar. Çünkü, meslekleri siyaset ve cemiyet olmadığından hükûmetlerden izin almaya kendilerini mecbur bilmiyorlar.

Amma İhvan-ı Müslimîn ise: Vaziyetleri itibariyle siyasete temas etmeye ve cemiyet teşkiline ve şubeler ve merkezler açmaya muhtaç bulunduklarından, bulundukları yerlerdeki hükûmetten icazet ve ruhsat almaya muhtaçtırlar. Ve Nurcular gibi bilinmiyor değiller. Ve bu esas üzerine, kendilerine umumî merkezleri olan Mısır’da, Suriye’de, Lübnan’da, Filistin’de, Ürdün’de, Sudan’da, Mağrib’de ve Bağdat’ta çok şubeler açmışlar.

Beşinci Fark: Nur talebeleri içinde çok muhtelif tabakalar var. Yedi-sekiz yaşındaki, camilerde Kur’ân okumak için elif-bâ’yı ders almakta olan çocuklardan tut, tâ seksen-doksan yaşındaki ihtiyarlara varıncaya kadar kadın-erkek; hem bir köylü, hammal adamdan tut, tâ büyük bir vekile kadar; ve bir neferden, büyük Yirmisekiz seneden beri dehşetli mahkemeler dessas ve kıskanç muârızlar, bu kudsî hizmetten başka onlarda bir maksat bulamadıkları için onları mahkûm edemiyorlar ve dağıtamıyorlar ve Nurcular, müşterileri ve kendilerine taraftarları aramaya kendilerini mecbur bilmiyorlar… “Vazifemiz hizmettir, müşterileri aramayız, onlar gelsinler bizi arasınlar, bulsunlar” diyorlar. Kemiyete ehemmiyet vermiyorlar. Hakikî ihlâsı taşıyan bir adamı, yüz adama tercih ediyorlar.

Amma İhvan-ı Müslimîn ise: Gerçi onlar da Nurcular gibi ulûm-u İslâmiye ve marifet-i İslâmiye ve hakaik-ı îmaniyeye temessük etmek için insanları teşvik ve sevkediyorlar; fakat vaziyet, memleket ve siyasete temas iktizasiyle, ziyadeleşmeye ve kemiyete ehemmiyet veriyorlar, taraftarları arıyorlar.

Altıncı Fark : Hakikî ihlâslı Nurcular, menfaat-ı maddiyeye ehemmiyet vermedikleri gibi; bir kısmı, âzamî iktisat ve kanaatla ve fakirü’l-hâl olmalarıyla beraber, sabır ve insanlardan istiğna ile ve hizmet-i Kur’âniyede hakikî bir ihlâs ve fedakârlıkla; ve çok kesretli ve şiddetli ehl-i dalâlete karşı mağlûb olmamak için ve muhtaçları hakikata ve ihlâsa dâvet etmekte bir şüphe bırakmamak için ve rızâ-yı İlâhîden başka o hizmet-i kudsiyeyi hiçbir şeye âlet etmemek için, bir cihette hayat-ı içtimaiye faidelerinden çekiniyorlar.

Amma İhvan-ı Müslimîn ise: Onlar da hakikaten maksat itibariyle aynı mahiyette oldukları halde, mekân ve mevzu ve bâzı esbab sebebiyle Nur talebeleri gibi dünyayı terkedemiyorlar. Azamî fedakârlığa kendilerini mecbur bilmiyorlar.

İsa Abdülkadir

* * *
Emirdağ Lâhikası 2/173

(Devam edecek)