Nurdan Haber

İslamiyet’te Nevrûz

İslamiyet’te Nevrûz
19 Mart 2018 - 7:30

Nurdanhaber ÖZEL – Mehmet Nuri TURAN

 

İslamiyet’le Newroz ilişkisi; Newroz’un bizzat Hz. Peygamber (ASM) tarafından tasvip edildiği yönündeki telakki doğru olmayıp bilakis Müslümanların, Ramazan bayramı ile Kurban bayramının dışında kutlayacakları başka hiçbir bayramları yoktur. Bu iki bayramın dışındaki bayramları kutlamak, câiz değildir.

Nitekim Enes b. Mâlik’ten (RA) rivâyet olunduğuna göre o şöyle demiştir:

“Rasûlullah (ASM) (hicretten sonra Mekke’den) Medine’ye geldiklerinde, Medinelilerin (Nevruz günü ile Mehricân günü diye) eğlendikleri iki günleri vardı.

Rasûlullah (ASM):

– Bu günler nedir? Diye sordu.

Medineliler:

– Biz (İslâm’dan önce), câhiliyet devrinden beri bu günlerde eğleniriz, dediler.

Bunun üzerine Rasûlullah (ASM) şöyle buyurdu; Şüphesiz Allah size, o iki günün yerine daha hayırlı olan iki bayramı: Kurban bayramı ile Ramazan bayramını vermiştir.” (Ebu Davud; hadis no: 1134. Nesâî; hadis no: 1556. Elbânî de; “Silsiletu’l-Ehâdîsi’s-Sahîha”; hadis no: 2021’de hadisin sahih olduğunu belirtmiştir.)

İran’ın müslümanlarca fethedilmesinden sonra Farsi,ler tıpkı Roma,lılar hiristiyanlığı kabul ettikleri zaman kendi bazı putperest geleneklerini yeni dinlerine taşıdılarsa Farsi,lerde bir çok geleneklerini İslama mal etmeye çalıştılar ve onları muhafaza etmenin yollarını aradılar. Newroz’u ilk resmîleştirenin Haccâc b. Yûsuf es-Sekafî olduğu ve Fâtımîler döneminden itibaren bu kutlamaların yapıldığı bilinmektedir (Abdülmün‘im Sultân, s. 169; Shoshan, s. 40). Abbâsî Halifesi Mütevekkil -Alellah’ın Newroz merasimlerinden çok hoşlandığı, oyunculara ve halka kırmızı-siyah ve sarıya boyanmış dirhemler dağıttığı söylenir.

Selçuklular’da Newroz resmî bayramdı (Korkmaz, sy. 8 [1999], s. 253). Yalnız burada kastedilen Selçuklu devletinin bir iran ve horasan devleti olduğu, bundan dolayıda halk,ın bunu kutlamasına mani olmadığıdır. Osmanlılar döneminde kaleme alınan Newroziyyeler, hekimbaşılar tarafından saraya takdim edilen Newroz macunları ve Newroz bahşişleri bilinmektedir. Takvimler müneccimbaşı tarafından her yıl Newrozda hazırlanır, padişaha, sadrazama ve diğer devlet ricâline takdim edilirdi. Ancak Osmanlı,da Ramazan ve Kuban bayramları haricinde yalnız Mevlüt kandili resmi bayramdı. (Oğuz, sy. 53 [2002], s. 23). Newroz kutlamaları özellikle 1980’li yıllardan itibaren Türk ,i cumhuriyetlerinde resmî bayram halini almıştır (Karaboyev, s. 45; Separalin, s. 29; Kuli-zade, VIII/90 [1994], s. 55).

Newroz Şiî gelenekte çeşitli tarihî şahsiyetler ve olaylarla irtibatlandırılmıştır. Şiî ve Bektaşî geleneğinde Hz. Ali ile ilgili birçok olayın Newroz gününde vuku bulduğu iddia edilir. Meselâ Newroz’un Hz. Ali’nin doğum günü olduğu ayrıca Hz. Ali’nin, Hz. Fâtıma ile Newroz günü evlendiği, ve Hz. Muhammed (ASM) tarafından Hz. Ali’nin halife ilân edildiği gün olduğu ileri sürülmüştür. (Ponafidine, s. 357; Noyan, sy. 2 [1983], s. 102-103). Yine Şiî halk inanışına göre Hz. Âdem Newroz gününde yaratılmış, Âdem’le Havvâ Arafat’ta o gün buluşmuş, yine o gün Allah insandan kendisinin Rab olduğuna dair söz almıştır. Newroz’un Hz. Nûh’un tufan sonrasında karaya ilk ayak bastığı, Hz. Yûsuf’un kuyudan, Hz. Yûnus’un balığın karnından kurtulduğu, Hz. İbrâhim’in putları yıktığı gün olduğu da düşünülmüştür (Uslu, I/4 [1987], s. 24; ER, X, 342). Bununla birlikte Sünî İslâm âlimlerini Newroz kutlamalarına karşı çıktıkları ve bunun ateşperest geleneğin bir uzantısı olduğuna dikkat çektikleri bilinmektedir (Ahmed b. Hüseyin el-Beyhakı, IX, 234; İsmail Şehîd, s. 143).

Şiî kültüründe dinî rivayetlerde çokça zikredilmiş olan Newroz’un Kitâbü Nüzheti’z-zâhid ve Kitâbü Lebbi’l-elbâb gibi eserlerde önemi ve mahiyeti üzerinde durulmuştur. Şiî geleneğinde âdetlerin söz konusu edildiği kitaplarda da bahsi geçer. Fars edebiyatında Newroz başta Firdevsî, Ömer Hayyâm, Ferruhî-i Sîstânî, Nizâmî-i Gencevî, Hâkanî-i Şirvânî, Sa‘dî-i Şîrâzî, Nâsır-ı Hüsrev, Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî ve Hâfız-ı Şîrâzî gibi büyük şairlerin divanlarında

ve birçok eserde yer almıştır. Bu eserlerden bazıları şunlardır: Mîrzâde Âşıkı, Man¾ûme-i Newroz (İstanbul 1336); Ömer Hayyâm, Risâle-i Newroziyye (Tahran 1312 hş.); Seyyid Hâşim b. Abdülhay Tabâtabâî, Risâle-i Newroziyye (Yezd 1371 hş.); Yahyâ Zekâ, Newroznâme (Tahran 1326 hş.); Seyyid Mehdî Nesevî, Newroznâme be Na¾m (Hoy 1308 hş.); Molla Hüseyin Feyz-i Kâşânî, Newroz sî Rûz (Tahran 1325 hş.); Seyyid Hüseyin

Takızâde, Newroz sî Rûz (Tahran 1327 hş.; daha geniş bilgi için bk. Âga Büzürg-i Tahrânî,

XIV, 379-384).

Günümüzde de Newroz yemeğinde yedi çeşit tahılın kullanılması bu sayıyla ilgili geleneğin

devam ettiğini göstermektedir.Ancak Sünni Türk ve Kürd,lerde bu yemek Aşure günü yapılır. Newroz sözlü ve yazılı kültürün en önemli kaynağı olmuş, başta Fars edebiyatı olmak üzere müslüman milletlerin edebiyatların,da önemli bir yer tutmuştur. Şeyh Ahmed-é Xani,nin ünlü Memû- Zin Divanıda Newrozla başlar. Özellikle Şîa’daki konumu sebebiyle dinî metinlerde yer almış ve birçok eserin konusunu teşkil etmiştir. Şîa’nın İran’da resmî mezhep haline geldiği Safevîler döneminde bu konuda çok sayıda risâle yazılmıştır.

2010’da Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 3000 yıldan beri kutlanmakta olan bu şenliği, Dünya Newroz Bayramı ilan etmiştir. 28 Eylül – 2 Ekim 2009 arasında Abu Dhabi‘de hükümetler arası toplanan Birleşmiş Milletler Manevi Kültür Mirası Koruma Kurulu, Newrozu Dünya Manevi Kültür Mirası Listesi ‘ne dahil etmiştir. 2010’dan başlayarak Birleşmiş Milletler Genel Kurulu 21 Mart’ı “Dünya Newroz Bayramı” olarak kabul etmektedir.

Selam ve hürmetlerimle duâ’larınızı beklerim. Allah’a Emanet Olun.

Alem-i İslamBediüzzaman'danDr. Mehmet Rıza DerindağDünyaGenelGünün Hadisiİslam ve HayatMisafir YazarlarNur TalebeleriTürkiyeYazarlarımız
Leyle-i Regaib Özel 5.000 Hatim Programı
Alem-i İslamBediüzzaman'danDünyaGenelGündemGünün DersiGünün Hadisiİslam ve HayatNur TalebeleriTürkiyeYazarlarımız
Genç Hafızlardan Şehitlerimiz İçin Dualar ve Kur-an’ı Kerim Tilavetleri
Alem-i İslamDerslerDünyaEkonomiFıkıh & HadisGenelGündemGünün DersiGünün DuasıGünün HadisiHayatHizmetİslamİslam ve HayatKartpostal - VecizeNur TalebeleriRisale-i NurRisale-i Nur DünyasıSorularla RisaleSual-CevapTürkiyeYazarlarımız
Boğaziçi Üniversitesi Öğrencileri ile Risale-i Nur Dersi” ŞUALAR’DAN 9.DERS ( 9. ŞUA )