Bediüzzaman, Tevafuklu Kur’an ve Hattat Hamid -5

Bediüzzaman fevkalade bir süratle yazdırıp bir an evvel İstanbul’da matbalarda bastırmak istediği ve Kur’ân-ı Azîmüşşan’ın kırk vecihle mucizeliğini isbat edip “İ’câz-ı Kur’ân” nâmını verdiği Yirmi Beşinci Söz’de Kur’an’ın kelamullah olduğunu, beşer kelamı olmasının imkânsız olduğunu isbat etmiştir. Eserin basımında acele etmesinin hikmeti eser bitince anlaşılmıştır. Zira eserin bittiği günlerde harf inkılabı ile Hatt-ı Kur’an yasaklanmış artık matbalarda hatt-ı Kuran eserlerin baskısı durdurulmuştu.

Bediüzzaman Kur’anın mucizeliğinin kısımlarını ise şöyle izah ediyor; “Hem Kur’ân’ın i’cazı, tabakat-ı insaniyede kırk tabakaya karşı ayrı ayrı i’cazını gösterdiği, On Dokuzuncu Mektub’un Onsekizinci İşaretinde beyan edilmiş ve o tabakatın on kısmının ayrı ayrı hisse-i i’câziyelerini isbat etmiş. Sâir otuz tabaka-i âher, ehl-i velâyetin muhtelif meşrebler ashabına ve ulûm-u mütenevvianın ayrı ayrı ashablarına ayrı ayrı i’cazını gösterdiğini, onların ilmelyakîn, aynelyakîn, hakkalyakîn derecesinde Kur’ân hak Kelâmullah olduğunu, îmân-ı tahkîkîleri göstermişler. Demek herbiri, ayrı ayrı bir tarzda bir vech-i i’cazını görmüşler.”[1]

Bediüzzaman burada Kur’an’ın ifham (anlayış), istifade ve istifaza (feyizlenmek) noktalarından Kur’an’ın mucizeliğini değerlendirirken anlayışlardaki farklılıkların seviyedeki çeşitliliğin Kur’an’ın i’cazının nitelendirilmesi noktasında da geçerli olduğunu ifade etmektedir;

“Evet, ehl-i marifet bir velinin fehmettiği i’caz ile, ehl-i aşk bir velinin müşahede ettiği cemâl-i i’caz bir olmadığı gibi; muhtelif meşâribe göre cemâl-i i’cazın cilveleri değişir. Bir İlm-i Usûlü’d-Dîn allâmesinin ve bir imamının gördüğü vech-i i’caz ile füruat-ı şerîattaki bir müçtehidin gördüğü vech-i i’caz bir değil ve hâkezâ…”[2]

Daha sonra Bediüzzaman Kur’an’ın bu mucize aksamını bir başka şekilde kategorize ediyor ve şu iki tabakayı izah ediyor;

“Birinci Tabaka: “Kulaklı tabaka” tâbir ettiğimiz âmî avâm; yalnız kulak ile Kur’ân’ı dinler, kulak vasıtasıyla i’cazını anlar. Yâni der: “Bu işittiğim Kur’ân, başka kitaplara benzemez. Ya bütününün altında olacak veya bütününün fevkinde olacak. Umumun altındaki şık ise, kimse diyemez ve dememiş, şeytan dahi diyemez. Öyle ise, umumun fevkındedir…

İkinci Tabaka: Gözlü tabakasıdır. Yâni âmi avâmdan veyahut aklı gözüne inmiş maddiyunlar tabakasına karşı, Kur’ân’ın göz ile görünecek bir işâret-i i’câziyesi bulunduğu…” diyor ve daha sonra; “Şimdi o tabakanın fehmini ve zevkini teshil etmek için; kırk vücuh-u i’cazdan göz ile görülen bir vechini, bir Kur’ân’ı yazdırdık ki o yüzü göstersin.”[3]

İşte bu yazdırdık dediği Kur’an “Tevafuklu Kur’an” tesmiye edilen ve başta Hüsrev Efendi olmak üzere talebelerine yazdırdığı Kur’an’dır ki daha sonra bu Kur’an Hattat Hamid Aytaç tarafından sadece tevafuk değil hattın kemalini, hurufun estetiğini de gözlü tabakaya arz edecek şekilde yazılmıştır.

[1] Bediüzzaman Said Nursi, Mektubat, Envar Neşriyat İstanbul 2016, 440.

[2] Bediüzzaman Said Nursi, Mektubat, Envar Neşriyat İstanbul 2016, 440.

[3] Bediüzzaman Said Nursi, Mektubat, Envar, Neşriyat İstanbul 2016, 441.